Η ιστορία του Αετολόφου πρέπει να μας αφυπνίσει όλους. (Ντοκουμέντο)

Η ιστορία του Αετολόφου πρέπει να μας αφυπνίσει όλους

Ο Αετόλοφος είναι ένα χωριό και μια κοινότητα του δήμου της Αγιάς Λάρισας. Πριν από τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης το 2011 ήταν μέρος του Δήμου Αγιάς. Η απογραφή του 2011 κατέγραψε 323 κατοίκους στο χωριό. Η κοινότητα Αετολόφου καλύπτει έκταση 13.534 km 2

Τον Μεσαίωνα , ο οικισμός ήταν γνωστός ως Vesaina (Βέσαινα), και με την παραφρασμένη μορφή Desiani (Δέσιανη) συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Η Vesaina πιστοποιείται για πρώτη φορά τον 11ο αιώνα, ως επισκοπή και σε επιγραφή που βρέθηκε στην Αγιά "Protospatharios of Vesaina". Μια επιστολή του Μιχαήλ Ψελλού αναφέρει την επισκοπή ως πολύ φτωχή.

Όταν ο Μητροπολίτης Λάρισας επισκέφθηκε το χωριό το 1222, το περιέγραψε ως "καλά ποτισμένο και γεμάτο από αγαθά".

Περίπου 1,5 χλμ. Από το σύγχρονο χωριό βρίσκεται το εγκαταλελειμμένο χωριό Βαθύρεμα, όπου υπάρχουν και ίχνη βυζαντινού οικισμού και εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο.

Ο Σουηδός ανατολίτης και ταξιδιώτης Jakob Jonas Björnståhl επισκέφθηκε το χωριό το 1779, αναφέροντας ότι το «ελληνικό χωριό Dessen, στην τουρκική Büyükköy», είχε εκατό σπίτια και τέσσερις εκκλησίες. Το 1791 ο Έλληνας μελετητής Γρηγόριος Κωνσταντάς , στο βιβλίο Geographia Neoteriki , δήλωσε το " Dessen " (Δεσέν) ως οικισμό χριστιανικής κατοίκησης με 150 σπίτια, που βρίσκονται στην πεδιάδα, νότια της Αγίας. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι είναι αγρότες ( zeugitai ), με λίγους υφαντές ( yfantades ). Κύρια προϊόντα ήταν το σιτάρι, τα πρόβατα και λίγο μετάξι. Την εποχή εκείνη, ο ισχυρός Αλή πασάς των Ιωαννίνων , ο οποίος είχε αναλάβει την δοιήκηση στην περιοχή ως derven-agha , ενώ έκανε προηγουμένως δώρο το χωριό στον γιο του Veli Pasha ως chiflik .
Ο Άγγλος ταξιδιώτης William Martin Leake που επισκέφθηκε την περιοχή το 1809, περιγράφει το αρχοντικό του Veli Pasha, ο οποίος προτιμούσε να διαμένει εκεί παρά την επίσημη έδρα του στη Λάρισα, όπου το κλίμα δεν ήταν προς όφελός του. Ο παρουσία του Veli διήρκεσε μέχρι το 1819, όταν ο Αλή Πασάς καταδικάστηκε από την Υψηλή Πύλη και τα περιουσιακά του στοιχεία καιτων παιδιών του κατασχέθηκαν.

Η περιοχή έγινε μέρος της Ελλάδας με την υπόλοιπη Θεσσαλία το 1881, οδηγώντας στην αποχώρηση των μεγάλων Οθωμανών ιδιοκτητών και την αντικατάστασή τους από τους Έλληνες. Στις αρχές του 20ού αιώνα, Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και έλαβαν γη.

Η Ελληνορθόδοξη Επισκοπή Βεσαίνης επιβεβαιώνεται στην Επισκοπή Νοητιαίων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως από τον 11ο έως τον 15ο αιώνα, ως επιτρόπου του μητροπολιτικού ναού της Λάρισας, και κατατάσσεται στην 18η θέση μεταξύ των υποκειμένων. Μετά την κατάκτηση των Φράγκων , καθιερώθηκε για λίγο διάστημα ενας ρωμαιοκαθολικός επίσκοπος.( Vessinensis episcopus ).

Η σημερινή Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου βρίσκεται στα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής ή βυζαντινής βασιλικής . Αρκετά βυζαντινά χαλάσματα ενσωματώνονται στην παρούσα δομή, μαζί με το συνθρονο του παλαιού επισκοπικού καθεδρικού ναού, που επέτρεψε την ασφαλή ταυτοποίηση του Αετολόφου ως Vesaina.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του οικισμού Αετολόφου ήταν 323 άτομα, δηλαδή μείωση σχεδόν 15% σε σύγκριση με τον πληθυσμό της προηγούμενης απογραφής του 2001.